Site traduit en ;

Recherche d'une vue aérienne de ville sur "google earth"

. .

1286, 24 novembre, Agen

Edwardus,Dei gracia rex Anglie, dominus Hibernie et dux Aquitannie, omnibus ad quos presentes littere pervenerint, salutem. Sciatis quod nos habitatoribus nostris Ville nove, Agennensis diocesis, concedimus libertates et consuetudines infra scriptas, videlicet

1) Quod per nos vel successores nostros non fiat in dicta villa tallia sive questa vel albergata nec recipiemus ibi mutuum nisi gratis nobis mutuare voluerint habitantes.

2) Item quod habitantes dicte ville et inposterum habitaturi possint vendere, dare et alienare omnia bona sua mobilia et inmobilia cui voluerint, ita tamen quod si inmobilia alienaverint ecclesie, religiosis personis vel militibus, per hoc nullum flat prejudicium nobis vel aliis dominis a quibus res tenebuntur, maxime in hoc quin possint compelli sic alienata extra manum ponere infra annum.

3) Item quod habitantes dicte ville possint filias suas libere et ubi voluerint maritare et filios suos ad clericatus ordinem facere promoveri.

4) Item quod in nemoribus et lapidicinis ad edificandum et fontibus in proprietate seu dominio nostro constitutis, que ad manum nostram inmediate tenemus, quantum ad nos pertinet, liceat eis uti.

5) Item quod nos vel bajuli nostri non capiemus aliquem habitatorem dicte ville vel vim inferemus vel saisiemus bona sua dum tamen sufficienter et ydonee caveat stare juri, nisi pro murtro vel pro morte hominis vel plaga mortifera vel alio crimine vel probabiliter (sic) suspicione criminis pro quo corpus suum vel bona sua de jure vel de consuetudine committi fidejussoribus non debeant vel in aliis causibus in quibus esset de jure vel consuetudine patrie faciendi vel pro delicto quod contra nos vel senescallum nostrum vel servientes nostros ad gagia nostra seu eciam familiam nostram fuerit perpetratum.

6) Item quod ad questionem vel clamorem alterius non mandabit vel citabit senescallrrs noster vel bajuli sui nisi pro facto nostro vel querela vel servientum nostrorum mit familie aliquem habitantem in dicta villa extra honorem dicte ville super hiis que facta fuerint in dicta villa et in pertinenciis et honore dicte ville vel super possessionibus ejusdem, nisi forte senescallus nos ter adeo impeditus esset quod ad dictam villam [commo]de acc[edere] non posset; et tune ad senescalli citacionem ad assisias que [s]unt in loco propinquorum (sic) dicte ville vel ejus teritorio venire et  juri stars tenebuntur.

7) Item si quis habitans in dicta villa moriatur intestatus vel alias racionabiliter non disposuerit de bonis [su]is in sua ultima voluntate nec habeant (sic) liberos nec appareant alii heredes qui sibi debeant succedere, bajulus noster et consules dicte ville bona defuncti, descripta tamen, comendabunt duobus probis hominibus dicte ville ad custodiendum fideliter per unum annum et diem; et si infra eundem terminum appareat heres qui sibi debeat succedere omnia bona predicta debent integraliter sibi reddi cure fructibus medii temporis; alioquin bona mobilia et inmobilia que a nobis in feudum vel censivam vel alio quocumque modo tenebuntur vel traduntur, salvo jure veri heredis si inposterum appareret et salvo jure dominorum a quibus aliqua bona inmobilia tenebuntur, si de jure vel consuetudine patrie jus aliquod habuerint in eisdem. Debita vero de quibus legitime constare poterit, de bonis ipsius defuncti solventur tain a nobis quam ab aliis ad quos bona ipsius defuncti solventur tain a nobis quam ab que pervenerint ad quemcumque.

8) Item testamenta facta ab habitatoribus dicte ville in presencia testium fide dignorum valeant dum tamen liberi et domini aut alii sine causa jure suo aut proteccione debita non priventur.

9) Item quod nullus habitans in dicta villa de quocumque crimine appellatus vel accusatus fuerit teneatur se purgare vel duello defendere nec cogatur ad duellum faciendum et si refutaverit non habeatur propter hoc pro convicto, set appellans, si velit, probet crimen quod optulit vel per testes vel per alias legitimas probaciones juxta formam juris vel curie, ad inquisicionem procedat, si videatur, curia secundum qualitatem criminis expedire.

10) Item quod habitantes in dicta villa, salvo jure nostro, possint emere et recipere ad censum vel in donum a quacumque persona valente et volente vendere aut res suis immobiles dard, excepto feudo francali militari et rebus sensivis quas de jure vel consuetudine patrie vel loci ubi censiva venalis sita fuerit vendere non licet dure domini vel tenentis is locum suum licencia et assensu, quod et quas emere vel recipere non possint nisi de nostra vel successorum nostrorum vel aliorum dominorum processerit voluntate. Circa vero nobiles personas in hoc casa observetur quod hactenus exstitit observatum.

11) Item de quolibet solo de quinque canas ulterius in amplitudine et decem in longitudine habebimus sex denarios curremis monete obliarum secundum magis et minus in festo beati Geraldi annuatim et totidem de acaptagio in mutacione dominii. Et si vendatur habebimus ab emptore vendas, videlicet duodecimam partem precii quo vendetur. Et nisi oblie nobis solute fuerint terminas assignatis, quinque solidi currentis monete nobis solventur pro gagio et oblie supradicte.

12) Item si arsine vel incendia vel alfa maleficia occulta facta fuerint in dicta villa vel honore vel pertinenciis dicte ville, faciemus per nos vel per locum nostrum tenentem emendam super hüs fiera secundum bonos usus et bona statuta et consuetudines pace approbatas.

13) Item bajulus leu prepositus noster dicte ville tenetur jurare publice coram hominibus dicta loci in principio administracionis sue quod in officio fideliter se habebit et quod jus reddet cuilibet pro possibilitate sua et sciencia et bonas et approbatas consuetudines dicte ville observabit. Tenebitur eciam statuta dicte ville a nobis facta vel approbata racionabilia observare.

14) Item consules dicte ville mutentur quolibet anno in festo
Pasche Domina et senescallus vel bajulus noster de comunicato bonorum consilio eligere et ponere ipsa die consules catholicos sex de habitatoribus in dicta villa quos nobis et dicte ville proficuo bona fide viderit expedire, qui consules jurabunt senescallo nostro leu bajulo et populo dicte ville quod ipsi bene et fideliter erga nos se habebunt et servabunt jura nostra et populum dicte ville fideliter gubernabunt et tenebunt pro posse suo fidéliter consulatum et quod non recipient ab aliqua persona aliquod servicium pro officio consulatus. Quibus consulibus communitas dicte ville jurabit sibi dare juxta conciencias suas bonum et fidele consilium quando ab ipsis fuerit requisiti (sic), salvo tamen jure nostro, dominio et honore. Et dicta consules habebunt potestatem reparandi carrerias, vias publicas, fontes et pontes et colligendi per solidum et per libram cum consilio duodecim habitancium in dicta villa electorum a populo, missiones et expensas ab habitatoribus dicte ville que propter reparacionem predictorum fient,
dam tamen necessitas vel evidens utilitas id exposcat, de quibus collectas et expensis senescallo nostro vel locum nostrum tenentï flat fides; pro aliis auteur expensis collectas communes facere non poterunt sine nostra vel senescalli nostri voluntate et licencia speciali. Et qui sordices immundicias in carrerias mitterint a bajulo nostro et consulibus puniantur secundum quod eis visum fuerit expedire. Et quicumque aliquas in dicta villa vel pertinencüs ejusdem habuerint possessiones vel redditus racione illarum rerum ipsi et successores sui in expensis et missionibus et collectas que fient a consulibus propter utilitatem vel necessitatem dicte ville, ut dictum est, contribuent prout alü habitatores dicte ville per solidum et libram secundum jura et consuetudines probatas. Et nisi hec facere velint, pignoret eos bajulus noster ad instanciam consulum predictorum.

15) Item res comestibiles de foras apportate ad vendendum dam apportabitur et erit infra dimidiam leucam non vendatur alicui eam revendere volenti nisi prias ad placeam dicte ville fuerint apportate. Et si quis contrarium fecerit, emptor et venditor quilibet in duobus solidis currentis monete et dimidio nobis pro justicia puniatur, nisi esset extraneus qui dictam consuetudinem probabiliter ignoraret.

16) Item quicumque alium traxerit vel percusserit cum pugno, palma vel pede irato animo, gladio, faste, petra, tegula vel alio modo, sanguine non interveniente, si clamor factus fuerit, in quinque solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur. Si vero languis effusio intervenerit, in sexaginta solidis currentis monete percuciens, si clamor factus fuerit, nobis pro justicia puniatur.

17) Item si guis alium percusserit et membri mutilacio intervenerit, ad cognicionem senescalli nostri vel locum nostrum tenentis usque ad viginti libras turonensium vel infra, secundum qualitatem delicti, nobis pro justicia puniatur, ita tamen quod summam viginti librarum predictam condempnacio senescalli vel tenentis locum nostrum non excedat. Si vero coram senescallo nostro vel locum nostrum tenente aliquis alium percusserit, algue ad summam viginti librarum dicte monete vel infra, secundum qualitatem delicti, ad cognicionem senescalli nostri vel lecum nostrum tenentis nabis pro justicia puniatur Si vero sanguinis effusio intervenerit in presencia senescalli vel tenentis locum suum et gravius fuerit excessus seu percussio in trigintta libris dicte monente nobis pro justicia puniatur vel infra fil cognicionem

18) Item si aliquis alium interfecerit et culpabilis de morte inveniatur !ta quod homicida reputetur, per judicium curie nostre puniatur et bona ipsius nobis integre sint incursa.

19) Item si aliquis alicui aliqua commissa vel obprobria vel verba contumeliosa irato animo dixerit et inde querimonia proponatur, a bajulo nostro in duobus solidis et dimidio currentis monete nobis pro justicia puniatur et emendam flat injuriam passo. Et si quis coram bajulo nostro vel in curia nostra dixerit predicta verba irato animo, in quinque solidis dicte monete nobis pro justicia puniatur et emendet injuriam passo.

20) Item quicumque bannum nostrum vel bajuli nostri in bonis alicujus ponitum (sic) fregerit, in sexaginta solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur.

21) Item si pignus ab eodem ba[julo se]u auctoritate ejus captum vel [serviente] ipsius quis abstul[eret secundum quali]tatem excessus puniatur et credatur nuncio curie jurato, cum uno teste fide digno jurato.

22) Item quod pro debitis non pignorentur vestes cotidiane, alitus vel lectus suus in quo ipsi vel familia sua jacuerint, [ferra]menta seu utensilia vel ap[tamenta] cum quibus panem suum lucrantur.

23) [Item quod habit]antes infra decos seu territorios dicte ville per senescallum sibi datos quos tenent pacifice et quiete gaudeant libertate quam gaudent habitatores dicti loci.

24) Item quod non possint pignorari nec bannum in rebus eorum poni nec hostia domorum suarum claudi nisi prius citati vel moniti fuerint vel nisi pro re judicata vel contumacia vel si prefixus dies solemnis canonis sit elapsus, nisi in causibus in quibus bona et res eorum nobis debent esse incursa nisi commissa de consuetudine vel de jure.

25) Item si aliquis leudam furatus fuerit, in decem solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur et leudam restituat quam non solvit.

26) Item adulter vel adultera si deprehensi fuerint in adulterio vel per homines fidedignos convicti fuerint, super hoc accusatore existente et accusacionem suam legitime prosequente, vel in jure confessi, nudi currant villam vel nobis solvat quilibet centum solidos turonensium et hoc sit in opcione delinquencium.

27) Item qui gladium emolutum, irato animo, in alium traxerit, licet non percusserit, in decem solidis currentis monete pro justicia puniatur et emendet injuriam uriam passo.

28) Item si quis intraverit de die ortos, vineas, prata alterius et inde capiat sine necessitate inevitabili fructus, fenum, paleam vel lignum valens duodecim denarios vel infra sine voluntate illius cujus fuerit postquam quolibet anno semel prohibitum fuerit et preconizatum, in duobus solidis et dimidio currentis monete solvendis duabus partibus consulibus dicte ville ad opus dicte ville pro justicia puniatur, partem terciam dicte mulcte nobis et nostris successorïbus retinemus. Et quod consules ex hoc habuerint debent ponere illud in commune proficuum dicte ville utpote in reparacione carreriarum, poncium et foncium et consimilium, et si ultra duodecim denarios valeat res quam ceperit, in decem solidis dicte monete nobis pro justicia puniatur. Et si de nocte quis intraverit et fructum, fenum, paleam vel lignum ceperit, in triginta solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur et satisfaciat competenter in hoc casu et superioribus dampna passis. - Et si bos vel vacca vel bestia grossa ortos, vineas vel grata intraverit alterius, solvat dominus bestie sex denarios currentis monete; et pro porco vel sue finiatur tres denarios dicte monete; et pro duabus ovibus, capris vel hyrcis, solvat dominus cujus erunt dicte bestie unum denarium. De quibus mulctis superius habebimus terciam partem, ut dictum est, et consules dicte ville duas partes, qui ex hoc faciant ut dictum est, dampno ei cujus est ortus, prata vel vinea nichilominus reparato. Et in mutacione consulum eligatur. una persona a bajulo et consulibus communiter dicte ville qui hujusmodi emendas recipiat ipsorum nomine et ad requisicionem bajuli et consulum reddat partem quemlibet contingentem, ut superius est expressum. - Mensure vero et pondera per senescallum nostrum vel tenentem locum suum et consules dicte ville ponantur.

29) Item quicumque falsum pondus vel falsam mensuram vel falsam alnam tenuerit, dum tamen super hoc fuerit confessus vel legitime convictus, in sexaginta solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur. Negociacionis in qua sic delinquerit exercicio nichilominus sit imperpetuum interdicta.

30) Item quod pro querimoniia debiti vol pacti vel cujuslibet alterius contractus, si statim, id est prima die, in presencia bajuli nostri confiteatur debitum sine lite mota et sine indiciis, nichil nobis pro justicia persolvetur, set infra octo dies vel quindecim, considerata debiti quantitate et persone qualitate, bajulus debet facere solvi et compleri quod confessum fuerit coram eo. Et tune debitor in quinque solidis currentis monete nobis pro justicia puniatur.

31) Item pro omni simplici querimoniia civili de qua lis moveatur et inducie petantur, post prolacionem sentencie nobis quinque solidis currentis monete nobis (sic) pro justicia a victo persolventur. Et actor si in peticione ejus quod petet defecerit, in eadem quantitate pro justicia puniatur, nichilominus parti adverse in expensis legitimis condempnandum.

32) Item si ad diem sibi assignatam citatus non venerit, contumaciter se absentans, per bajulum nostrum in duobus solidis et dimidio currentis monete nobis pro justicia puniatur, parti adverse in expensis legitimis nichilominus condempnandum.

33) Item bajulus noster non debet accipere justiciam seu gagium usquequo rem judicatam solvi seu satisfieri fecerit partie, optinenti.

34) Item in questione rerum inmobilium post prolacionem sentencie a victo nobis quinque solidi dicte monete nobis (sic), pro justicia persolvantur.

35) Item mercatum dicte ville debet fieri in die martis. Et si bos vel vacca vel sus vel porcus unius anni et supra vendatur ab extreano in die fori dabit venditor unum denarium nobis pro leuda. Et de asino vel asina, equo vel equa, mulo vel mula unius anni vel supra dabit venditor extraneus duos denarios currentis monete nobis pro leuda. Et si infra, nichil. Et pro ove, anete, capra vel hyrco, unum. obolum; de saumata bladi, unum denarium; et de sextario, unum denarium; de emina, unum obolum; et de uno boyssello, nichil; de onere hominis vitrorum, unum denarium vel unum vitrum valens unum denarium; de saumata coriorum grossorum, duos denarios ; de onere hominis aut de uno corio grosso, unum denarium; de saumata ferri, pannorum laneorum, duos denarios; de cauderiis, landeriis, patelles, issatis, pairollis, cultellis, casis, falcibus, serpis, piscibus salsatis et rebus consimilibus dabit venditor extraneus in die fori pro leuda et intragio duos denarios ; de saumata vel de onere hominis rerum predictarum et consimilium, unum denarium; de saumata urnarum vel canarum, unum denarium; de onere homines rerum predictarum et consimilium, unum denarium; de minore quam onere hominis, nichil.

36) Item nundine sent in dicta villa in festo beati Geraldi per octo dies. Quilibet mercator extraneus habens trossellum vel plures trossellos in dïctis nundinis dabit nobis pro introitu et exitu et saulagio et pro leuda quatuor denarios. Et de onere hominis, quïcquid portet, unum denarium predicte monete, et de rebus emptis ad usus domus alicujus, nichil dabitur pro leuda ab emptore in dicta villa habitante.

37) Item quiqumque voluerit poterit habere et facere furnum in dicta villa et barrio ejusdem ville. Et de quolibet furno in quo quis panem venalem vel vicini decoxerit, solvet nobis quolibet anno decem solidos currentis monete obliarum in festo beati Geraldi.

38) Item damus et concedimus pro honore et districtu Ville nove predicte villam Exiensis et parrochiam de Corbiaco et castrum de Poiolüs et villam Sancte Liberate cum omnibus pertinenciis, territoriis et limitacionibus eorum, prout bajuli de Agenno, de Portu Sancte Marie, de Penna et honore de Cassanolli limitantur et eciam confrontantur.

39) Item damus et concedimus pro nobis et heredibus et successoribus nostris liberum arbitrium habitatoribus dicte ville et in posterum, hic et infra decos seu teritorium habitantes et de sacramento dicte ville, quod possint emere saleur ubicumque voluerint et eciam apportare ad bastidam per terram vel per aquam ad eorum servicium, retento tamen quod nos possimus habere salem nostrum in dicto loto sine prejudicio libertatis hominum dicte ville.

40) Item redditus macellorum dicte ville erunt nostri et pro quolibet bove vel vacca ibi venditis dabuntur nobis duo denarios currentis monete; et pro porco, unum denarium; et pro ove vel anete unus (sic) obolum.

41) Item instrumenta facta per notarium dicte ville auctoritatem habeant per nos vel senescallum nostrum positum vel ponendum. Et illam vim habeant et optineant quam publica optinent instrumenta.

In omnibus autem allis que non sont in presenti littera expressa retinemus [nobis] ut successoribus nostris in dicta villa et pertinenciis et habitatoribus omnem justiciam jurisdiccionem subjeccionem, reverenciam, exercicium et cavalgatam secundum usus et consuetudines diocesis Agennensis et alia quecumque verus dominus potest et debet habere in terra sua, ac in premissis omnibus et singulis retinemus nobis et successoribus nostris potestatem declarandi secundum quod propter varietatem temporum et causarum videbimus expedire. Predictas autem libertates et consuetudines eis concedimus habendas imperpetuum et tenendas prout eis racionabiliter usi sunt, salvo in aliis jure nostro et eciam alieno.

In cujus rei testimonium, has litteras nostras fieri fecimus patentes. Datum apud Agennum, per manum venerabilis patrie R. Bathoniensis et Wellensis episcopi, cancellarii nostri, anno regni quinto decimo, vicesima quarta die novembris.

Istam bastidam fecit fieri Alfonsus quondam comes Pictavie et Tholose.